რამოდენიმე საუკუნის წინ ასეთი რამ წარმოუდგენელი ჩანდა, სიცოცხლე ღმერთის გარეშე? ეს რაღაც აბსურდი, შეუძლებელი რამ იყო. ხალხს არ ქონდა შესაბამისი ბიოლოგიური ცოდნა და უამრავ კითხვებს მარტივ პასუხს, „ღმერთს" უძებნიდა.

განვიხილოთ შორეული წარსული, როდესაც ადამიანს არ შეეძლო ბუნებრივი მოვლენების ახსნა, მაგალითად: მეხის ჩამოვარდნა, წყალდიდობა, მიწისძვრა და ა.შ. ყოველ მათგანს ზებუნებრივ ახსნას უძებნიდა. ნელ-ნელა ადამიანი ადიოდა განვითარების სხვა, უფრო მაღალ საფეხურზე და ღმერთების რაოდენობაც უკუპრო-პორციულად მცირდებოდა. თუ ადრე ადამიანი თვლიდა რომ მიწისძვრა, ეს ღმერთი-საგან მოვლენილი სასჯელი იყო, მოგვიანებით მიხვდა, რომ ეს მხოლოდ ბუნებრივი მიზეზებით გამოწვეული დედამიწის ზედაპირის რხევა იყო. თუ ადრე ადამიანს ტორნადოს დანახვა ღვთიური ძალის განრისხება ეგონა, მოგვიანებით მან გაიგო, რომ ეს მხოლოდ მბრუნავი ქარიშხლის სვეტია, რომელიც ღრუბლების შეჯახების შედეგად წარმოიქმნება. ანალოგიური ახსნა მოეძებნა სეტყვას, გვალვას, წყალდიდობას. ადამიანი მიხვდა რომ ეს ბუნებრივი მოვლენები იყო და არა ზებუნებრივი. მაგრამ მეცხრამეტე საუკუნემდე ვერავინ იფიქრებდა, რომ ადამიანის წარმოშობა და მისი განვითარება ღმერთის ჩარევის გარეშე შესაძლებელი იქნებოდა...

   მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისში დაიბადა ცნობილი ინგლისელი ბუნების-მეტყველი და მოგზაური ჩარლზ დარვინი (1809 – 1882). მან ადამიანები განვითარების ახალ საფეხურზე აიყვანა. დარვინმა შექმნა მოძღვრება ბუნებრივი გადარჩევის გზით ორგანიზმთა წარმოშობისა და განვითარების შესახებ. იქამდე კი ამ ყოველივეს მხოლოდ მეტაფიზიკური ახსნა ჰქონდა. დარვინმა დაამტკიცა ევოლუციის მეშვეობით სახეობათა გარდაქმნა და განვითარება, იქამდე კი ყველა ფიქრობდა, რომ ყოველი ცოცხალი ორგანიზმი ისეთივე იყო, როგორიც ღმერთმა შექმნა. მან მაღლა წამოწია ადამიანთა წარმოშობის მატერიალისტური იდეა და შესაბამისად დიდი ზიანი მიაყენა იდეალისტურ მოძღვრებას. ეკლესიები დაუპირისპირდნენ დარვინიზმის მოძღვრებას და მეტაფიზიკური ფილოსოფიის ქადაგებას განაგრძობდნენ, რადგან დარვინიზმი ხაზს უსვამდა ყოველივეს, რისიც მათ ამდენი ხანი სწამდათ და სჯეროდათ.

   დარვინმა ბიოლოგიური კვლევებით დიდი ზიანი მიაყენა რწმენას, ღმერთის არსებობის შესახებ, ხოლო იმავე საუკუნის შუა წლებში დაიბადა მატერიალისტური ფილოსოფიის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი წარმომადგენელი ფრიდრიხ ნიცშე (1844 – 1900), რომელიც პირდაპირ დაუპირისპირდა ღმერთს. ის წერდა კრიტიკულ წერილებს რელიგიაზე, სიკვდილზე, თანამედროვე კულტურასა და მეცნიერებაზე. ის ქრისტიანობას ევროპულ ნარკოტიკთან აიგივებს. დღეს ბლომად არიან მისი ფილოსოფიის  მიმდევრები. ნიცშეზე უამრავი ჭორი გავრცელდა, ზოგის აზრით ის გაგიჟდა და ბოლოს თავიც კი მოიკლა. იმასაც ამბობენ რომ თურმე მისი უკანასკნელი ფრაზა ყოფილა „მაინც მაჯობე ნაზარეველო" მაგრამ ეს ყოველივე სპეციალურად გავრცელებულ ჭორებს უფრო ჰგავდა რელიგიის და უფრო კონკრეტულად ქრისტიანობის დასაცავად...

   არსებობს თუ არა ღმერთი? ამ კითხვაზე პასუხი ყოველმა თქვენგანმა ინდივიდუალურად უნდა გასცეთ, მე მხოლოდ ერთ მხარეზე დავწერე ძალიან მცირე, მეორეზე თქვენც ბევრი იცით და მომავალში მეც დავწერ იდეალისტური ფილოსოფიის შესახებ. ამ კითხვის პასუხი კი დაზუსტებით არავინ იცის. არსებობენ ფანატიკოსებიც და რადიკალებიც, ასევე არსებობენ ადამიანები, რომლებსაც უნდათ უბრალოდ ყველაფერი გაიგონ. კითხვები უამრავია, მაგრამ პასუხი ერთი, რომლის გაგებაც ძალიან რთულია ...